آرتروز (استئوآرتریت) زانو چیست؟ عوامل موثر و روش های درمان

• آناتومی مفصل زانو

مفصل زانو، بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مفصل در بدن انسان است که از نوع کندیلی بوده و بین استخوان ران و استخوان ساق قرار دارد. زانو یک مفصل سینوویال بزرگ است که خود شامل سه سطح مفصلی است: دو سطح مفصلی بین دو استخوان ران و ساق برای تحمل وزن و سطح مفصلی دیگر بین کشکک و ران برای ایجاد عملکرد مکانیکی بهینه در زانو. این سطوح توسط غضروف مفصلی پوشیده شده‌اند. کپسول مفصلی نازک زانو، بزرگ و سست بوده و مفاصل زانو را احاطه می‌کند.

• علائم و عوامل ابتلا به بیماری آرتروز زانو

استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری مزمن مفصلی است. این بیماری مفاصل مختلف را درگیر می‌کند اما مفصل زانو به دلیل تحمل بخش عمده و مکرر وزن بدن، بیشتر در معرض آن است. زندگی روزمره بیماران مبتلابه استئوآرتریت زانو به دلیل درد، کاهش دامنه حرکتی، ضعف عضلات، کاهش ثبات، خشکی و سفتی مفصل دچار اختلال می‌شود. استئوآرتریت یک بیماری چندعاملی و پیش‌رونده است که سالانه در سراسر جهان هزینه‌های قابل‌توجهی صرف امور درمانی و بازتوانی آن می‌شود. سازمان بهداشت جهانی این بیماری را در زمره یکی از مسائل بسیار مهم بهداشتی-درمانی در میان همه کشورها عنوان کرده است. بر اساس معیارهای کالج روماتولوژی امریکا، داشتن درد در حین راه‌رفتن روی سطح صاف و درد یا خشکی در اغلب اوقات ماه گذشته، نشان‌دهنده ابتلای فرد به استئوآرتریت زانو است.

• اپیدمیولوژی آرتروز زانو

عوامل ثابت ابتلا به بیماری عمدتاً سیستماتیک هستند و شامل سن، جنسیت، ژنتیک و تغییرات فیزیولوژیک دوران یائسگی می‌باشند. مطالعات نشان داده‌اند که 9% از مردان و 18% از زنان بالای 65 سال از این بیماری رنج می‌برند. همچنین مطالعه بر روی دوقلوها، تأثیر عامل ژنتیک را 39-65% پیش‌بینی کرده است. عوامل مداخله پذیر که منجر به بروز و پیشرفت بیماری استئوآرتریت زانو می‌شوند اضافه‌وزن، فعالیت‌های بدنی و شغل هستند.

• روش های درمان آرتروز زانو

نکته حایز اهمیت آنست که بیماری استئوآرتریت درمان ندارد به این معنا که پس از آسیب غضروف مفصلی، غروف جدیدی ساخته نمی شود. در مراحل پشرفته بیماری تنها راه کنترل درد و عملکرد بیمار، جراحی تعویض مفصل است. روش‌های غیرجراحی بیماری استئوآرتریت می‌تواند رویکرد دارویی یا فیزیکی داشته باشد. تجویز دارو، با درنظرداشتن سایر بیماری‌های زمینه‌ای بیمار، توسط درمانگر انجام می‌شود و داروهای ضدالتهاب‌غیراستروئیدی (NSAID)  متداول‌ترین نوع آن‌ها هستند. روش‌های درمان فیزیکی مصادیق مختلفی دارد. ازجمله آن‌ها، فیزیوتراپی، کاهش وزن، ورزش‌های آبی و زمینی، استفاده از بریس، عصا، کفی کفش، تحریک‌های الکتریکی، اولتراسونیک و لرزش مکانیکی است.

بدین ترتیب، بهترین راه برای کنترل بیماری آرتروز آنست که بیمار، به محض تشخیص اولیه و در مراحل ابتدایی بیماری، جلوی پیشرفت آن را بگیرد. تغییر سبک زندگی، کاهش وزن و تقویت عضلات می تواند سرعت پیشرفت بیماری را کاهش دهد.